dr hab. Helena Grochola-Szczepanek, prof. IJP PAN

Funkcje

profesor Instytutu Języka Polskiego PAN w zespole Pracowni Etymologii i Geolingwistyki (wcześniejsza nazwa: Pracownia Geografii Lingwistycznej)
redaktor działu czasopisma Socjolingwistyka (od 2018 roku)
redaktor naczelna czasopisma Socjolingwistyka (2014-2018)

Wykształcenie

doktor habilitowany – 2013
doktor – 2000
magister filologii polskiej – 1994

Obszary badań naukowych

• lingwistyka korpusowa • socjolingwistyka • geolingwistyka • język mieszkańców wsi

Projekty badawcze

Język mieszkańców Spisza. Korpus tekstów i nagrań gwarowych (2015-2019)
Ogólnosłowiański atlas językowy (od 2007 r.)
Atlas Linguarum Europae (od 2007 r.)
Język mieszkańców wsi. Płeć jako czynnik różnicujący (2005-2012)
Złożenia rzeczownikowe i przymiotnikowe w gwarach polskich (1996-2000)
Słownik gwar polskich (1995-2007)

Publikacje

monografie:

Helena Grochola-Szczepanek, Rozmowy na Spiszu. Antologia polskich tekstów gwarowych, IJP PAN, Kraków 2022.
Helena Grochola-Szczepanek, Język mieszkańców Spisza. Płeć jako czynnik różnicujący, Prace IJP PAN 139, IJP PAN, Kraków 2012.
Helena Grochola-Szczepanek, Rzeczowniki złożone w gwarach polskich, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków 2002.

atlasy, korpusy, słowniki:

Helena Grochola-Szczepanek [współautorstwo i kierownik], Korpus Spiski, publikacja elektroniczna (www.spisz.ijp.pan.pl).
Helena Grochola-Szczepanek [współautorstwo], Общеславянский лингвистический атлас (ОЛА): вып. 12, Личные черты человека (Серия лексико-словообразовательная), отв. ред. Т.И. Вендина, Москва – Санкт-Петербург, Нестор-История, 2020.
Helena Grochola-Szczepanek [współautorstwo i sekretarz], Ogólnosłowiański Atlas Językowy (OLA), t. 9, Człowiek (seria leksykalno-słowotwórcza), red. J. Siatkowski, J. Waniakowa, IJP PAN, Kraków 2009.
Helena Grochola-Szczepanek [współautorstwo], Słownik gwar polskich, oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, t. 5, z. 3 (15), red. J. Reichan, S. Urbańczyk, t. 6, z. 1 (16) – z. 4 (19), red. J. Okoniowa, J. Reichan, t. 7, z. 1 (20) – z. 4 (23), red. J. Okoniowa, J. Reichan, B. Grabka, Ossolineum, Wrocław – Kraków 1998-2010.
Helena Grochola-Szczepanek [współautorstwo], Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki „Słownika gwar polskich”, t. I: A-O, t. II: P-Ź, red. J. Reichan, Kraków 1999.
Helena Grochola-Szczepanek [współopracowanie], Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wilga, Warszawa 1996.

wybrane artykuły:

Rafał L. Górski, Helena Grochola-Szczepanek, Speech of the inhabitants of Spisz: Sociolinguistic observations about the disappearance of selected dialectal features, „Slovo a slovesnost” 84 (1), 2023, s. 3–25.
Helena Grochola-Szczepanek, A Dialectal Corpus – a Modern Methodology of Archiving Speech of Rural Regions, [w:] red. Kardaš M., Bosanskohercegovački slavistički kongres III: Zbornik radova/Lingvistika (knjiga 1), Slavistički komitet, Sarajevo 2022, s. 111-123.
Helena Grochola-Szczepanek, Gwara w ocenie mieszkańców wsi na podstawie danych z Korpusu Spiskiego, [w:] red. Osowski B., Kobus J., Michalska-Górecka P., Piotrowska-Wojaczyk A., Język w regionie – region w języku 4, „Poznańskie Studia Polonistyczne”. Seria Językoznawcza 59, 2021, s. 79-97.
Helena Grochola-Szczepanek, Badanie pola tematycznego z zakresu stroju ludowego na podstawie Korpusu Spiskiego, „Gwary dziś” XIV, 2021, s. 81-94.
Helena Grochola-Szczepanek, Wariantywność gwarowych wykładników genetiwu na podstawie badań korpusowych, [w:] red. Antonova-Vasileva L., From traditional to interactive linguogeography. Proceeding in Honour of the 110th Birth Anniversary of Prof. St. Stoykov (1912-1969), Sofia 2021, s. 32-42.
Helena Grochola-Szczepanek, Ciągłość i zmiana w tradycyjnym stroju ludowym na Spiszu w Polsce, [w:] red. Horyń E., Młynarczyk E., Dialog z tradycją, Tom IX, Językowe świadectwa przemian społeczno-kulturowych, Kraków 2021, s. 77-89.
Helena Grochola-Szczepanek, Od nagrania do korpusu, czyli o metodzie archiwizowania języka mówionego mieszkańców wsi z wykorzystaniem narzędzi lingwistyki cyfrowej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” XVI, 2021, s. 54-67.
Helena Grochola-Szczepanek, Rola metadanych w badaniach korpusowych na przykładzie Korpusu Spiskiego, [w:] red. Osowski B., Michalska-Górecka P., Kobus J., Piotrowska-Wojaczyk A., Język w regionie – region w języku 3, „Poznańskie Studia Polonistyczne”. Seria Językoznawcza 47, 2020, s. 79-97.
Helena Grochola-Szczepanek, Warianty morfologiczne czasownika być w mowie mieszkańców Spisza na podstawie danych korpusowych, LingVaria 1(29), 2020, s. 147-162.
Helena Grochola-Szczepanek, Typy odmienności morfologicznych w języku mieszkańców wsi na przykładzie Korpusu Spiskiego, [w:] red. Bogoczova I., Area Slavica 3. Jazyk na hranici – hranice v jazyku, Ostrawa, 2020, s. 163-173.
Helena Grochola-Szczepanek, Osobliwości czasu przeszłego gwarowego czasownika być na podstawie danych korpusowych, „Jezikoslovni Zapiski” 25/2, Inštitut za slovenski jezik Frana Ramovša ZRC SAZU, 2019, s. 131-142.
Helena Grochola-Szczepanek, Rafał L. Górski, Ruprecht von Waldenfels, Michał Woźniak, Korpus języka mówionego mieszkańców Spisza, „LingVaria” LV/1, 2019, s. 165-180.
Helena Grochola-Szczepanek, Nazwy obiektów noclegowych na terenie gminy Bukowina Tatrzańska, [w:] red. Bijak U., Górny H., Magda-Czekaj M., Onomastyka-Neohumanistyka-Nauki społeczne, Kraków 2018, s. 171-182.
Helena Grochola-Szczepanek, Michał Woźniak, Transkrypcja języka mieszkańców wsi w aplikacji ELAN w Korpusie Spiskim, [w:] red. Przybylska R., Rak M., Kwaśnicka-Janowicz A., Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych, Kraków 2018, s. 267-278.
Helena Grochola-Szczepanek, Michał Woźniak, Badania korpusowe języka mieszkańców Spisza a czynnik pokoleniowy, [w:] red. Wierzbicka-Piotrowska E., Dialog pokoleń w języku i językoznawstwie, Warszawa 2018, s. 79-90.
Helena Grochola-Szczepanek, Tradycja i nowoczesność w językowym kreowaniu przestrzeni turystycznej na przykładzie gminy tatrzańskiej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Linguistica” XII, 2017, s. 95-103.
Helena Grochola-Szczepanek, Nowe badania języka mieszkańców wsi regionu polskiego Spisza, [w:] red. Osowski B., Michalska-Górecka P., Kobus J., Piotrowska-Wojaczyk A., Język w regionie – region w języku 2,”Poznańskie Studia Polonistyczne”. Seria Językoznawcza 47, 2017, s. 103-119.
Helena Grochola-Szczepanek, Turystyka w przestrzeni wiejskiej – nowy obraz wsi. Przykład gminy tatrzańskiej, [w:] Dynamika rozwoju gwar słowiańskich w XXI wieku, red. Rembiszewska D.K., Warszawa 2017, s. 269-284.
Helena Grochola-Szczepanek, Korpusowe badania języka mieszkańców Spisza w Polsce – cele i zadania, „Jezikoslovni zapiski” 22, Inštitut za slovenski jazik Frana Ramovša ZRC SAZU, 2016, s. 185-196.
Helena Grochola-Szczepanek, Język potomków polskich osadników z Derenku na Węgrzech, „Jezikoslovni zapiski” 21, Inštitut za slovenski jezik Frana Ramovša ZRC SAZU, 2015, s. 99-112.
Helena Grochola-Szczepanek, Nazwy określające płeć w mowie starszych i młodszych mieszkańców wsi, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXXII, 2015, s. 265-278.
Helena Grochola-Szczepanek, O projekcie „Słownika gwary spiskiej”, „Polonica” 34, 2014, 191-200.
Helena Grochola-Szczepanek, Płeć w przestrzeni wiejskiej, „Horyzonty Wychowania” 13, Akademia Igniatianum w Krakowie, 2014, s. 51-69.
Helena Grochola-Szczepanek, Grzecznościowe zachowania językowe w środowisku wiejskim na przykładzie gwary spiskiej w Polsce, „Jezikoslovni zapiski” 20, Inštitut za slovenski jezik Frana Ramovša ZRC SAZU, 2014, s. 177-190.
Helena Grochola-Szczepanek, Badanie języka mieszkańców wsi w kontekście przemian społecznych, „Socjolingwistyka” 27, 2013, s. 43-53.
Helena Grochola-Szczepanek, Informacje o płci w słownikach języka polskiego i bośniackiego, [w:] Bosanskohercegovački slavistički kongres I: Zbornik radova/Lingvistika (knjiga 1), red. Halilović S., Slavistički komitet, Sarajevo 2012, s. 337-349.
Helena Grochola-Szczepanek, Spiszu czy Spisza?, „Język Polski” 41, 2011, s. 160-167.
Helena Grochola-Szczepanek, Od gender studies do lingwistyki płci, czyli o terminologii genderowej w języku polskim, „Język Polski” 40, 2010, s. 211-218.
Helena Grochola-Szczepanek, Język mieszkańca wsi w środowisku miejskim (na przykładzie gwary spiskiej), „Annales Uniwersitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Linguistica” V, 2010, s. 59-65.
Helena Grochola-Szczepanek, Nazwy osobowe mieszkańców i mieszkanek wsi w aspekcie współczesnych zmian społecznych na przykładzie gwary spiskiej, [w:] Współczesna polszczyzna w badaniach językoznawczych, red. Zbróg P., Kielce 2010, s. 57-69.
Helena Grochola-Szczepanek, Korelacja rodzaju gramatycznego i naturalnego w dialektach polskich, „Jezikoslovni Zapiski” 16/2, Inštitut za slovenski jezik Frana Ramovša ZRC SAZU, Ljubljana 2010, s. 157-164.
Helena Grochola-Szczepanek, Chłop swoje a baba swoje, czyli o różnicach w mowie mieszkańców i mieszkanek wsi na przykładzie gwary spiskiej, [w:] Polszczyzna mówiona ogólna i regionalna, red. B. Dunaj i M. Rak, Księgarnia Akademicka, Kraków 2009, s. 111-119.
Helena Grochola-Szczepanek, Method of Quality Research of Rural Speech, [w:] Slovenska narečja med sistemom in rabo, red. Smole V. Univerza v Ljubljani Filozofska fakulteta, Ljubljana 2009, s. 325-339.
Helena Grochola-Szczepanek, Główne typy strukturalno-semantyczne rzeczowników złożonych w dialektach polskich, „Jezikoslovni Zapiski” 14 (2), Inštitut za slovenski jezik Frana Ramovša ZRC SAZU, Ljubljana 2008, s. 61-74.
Helena Grochola-Szczepanek, Leksyka gwarowa spiskich gimnazjalistów, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 43, 2008, s. 7-34.
Helena Grochola-Szczepanek, Stopień używania wyrazów ogólnopolskich i ich gwarowych odpowiedników w ocenie młodych mieszkańców Spisza, „Język Polski” 88, 2008, s. 215-230.
Helena Grochola-Szczepanek, Męskie i żeńskie nazwy rodzinne w języku ludowym, „Język Polski” 87, 2007, s. 326-337.
Helena Grochola-Szczepanek, Językowy obraz mieszkańca pogranicza polsko-słowackiego w tekstach gwarowych, [w:] Ponad granicami. Kultura, literatura i język obszarów pogranicza, Prace naukowo-dydaktyczne PWSZ w Krośnie, 26, Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej, Krosno 21-22.04.2006, red. Kułakowska-Lis J., Sikora K., Wydawnictwo PWSZ w Krośnie, Krosno 2007, s. 61-68.
Helena Grochola-Szczepanek, Wpływ przemian społecznych i kulturowych na mowę mieszkańców wsi (na przykładzie wsi Rzepiska), [w:] Gwary dziś. 3. Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, red. Sierociuk J., PTPN, Poznań 2006, s. 167-174.
Helena Grochola-Szczepanek, O sytuacji językowej na polskiej wsi na przełomie 20 i 21 wieku, „Jezikoslovni Zapiski” 12 (1), Inštitut za slovenski jezik Frana Ramovša ZRC SAZU, Ljubljana 2006, s. 89-95.
Helena Grochola-Szczepanek, Badania fokusowe mowy mieszkańców wsi, „Socjolingwistyka” 20, 2006, s. 19-35.
Helena Grochola-Szczepanek, Przymiotniki złożone w gwarach polskich, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 41, 2006, s. 59-81.
Helena Grochola-Szczepanek, O sposobach definiowania i klasyfikacji compositów w polskich pracach językoznawczych XX wieku, „Poradnik Językowy”, z. 7, 1997, s. 40-52.

wybrane recenzje:

Helena Grochola-Szczepanek: Anna Niepytalska-Osiecka, Socjolekt polskich alpinistów. Analiza leksykalno-semantyczna słownictwa, Libron, Kraków 2014, ss. 286; „Socjolingwistyka” 29, 2015, s. 275-279.
Helena Grochola-Szczepanek: Mira Menac-Mihalić, Anita Celinić, Ozvučena čitanka iz hrvatske dijalektologije, Knjigra, Zagreb 2012, ss. 304; „Socjolingwistyka” 28, 2014, s. 269-273.
Helena Grochola-Szczepanek: Anna Kowalczyk, Julian Kowalczyk, Elżbieta Łukuś, Słownik gwarowy mieszkańców Derenku i ich potomków, Borsod-Torna-Gömör-Egyesület 2014, ss. 180; „Prace Pienińskie” 24, 2014, s. 399-405.

wybrane kongresy, sympozja, konferencje:

Area Slavica 5: Slovanský substandard (Ostrawa, Czechy 2024)
Slavic Dialects in the Age of Digital Technologies (Praga, Czechy 2023)
Slovenian Dialectological Conference 4 (SDC 4) (Lublana, Słowenia 2022)
Area Slavica III. Jazyk na hranici – hranice v jazyku (Ostrawa, Czechy 2019)
Слов’янські діалекти в синхронії і діахронії (Kijów, Ukraina 2019)
Slovenian Dialectological Conference 3 (SDC 3) (Lublana, Słowenia 2016)
The First Slavistics Congress of Bosnia and Herzegovina (Sarajewo, Bośnia i Hercegowina 2011)
Obdobja 26: Slovene dialects – system and use (Lublana, Słowenia 2007)

cykliczne warsztaty atlasowe i korpusowe:

„Atlas Linguarum Europae” (Ryga, Łotwa 2012; Kraków 2010; Glasgow, Szkocja 2009)
„Ogólnosłowiański atlas językowy” (Kraków 2019; Belgrad, Serbia 2016; Zagrzeb, Chorwacja 2015; Portoroz, Słowenia 2013; Zwienigorod, Rosja 2011; Mińsk, Białoruś 2009)
„Slavic Spoken Corpora” (Kraków 2015)