WIELKI SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO –ETAP TRZECI

Kierownik: prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki

Wykonawcy: prof. dr hab. Renata Przybylska, dr Jakub Bobrowski, dr Anna Czelakowska, dr Monika Kasza, dr Ewa Kozioł-Chrzanowska, dr Anna Miszta, dr Anna Niepytalska-Osiecka, dr Dorota Suchacka-Pietrzak, dr Monika Szymańska, dr Barbara Ścigała-Stiller, dr Katarzyna Węgrzynek, mgr Małgorzata Grzegorzewicz, mgr Ilona Kulak, mgr Marzena Miśkiewicz, mgr Aleksandra Serafin, prof. dr hab. Mirosław Bańko (UW), dr hab. Beata Raszewska-Żurek (UJ), dr Barbara Batko-Tokarz (UJ), dr Witold Kieraś (IPI PAN), mgr Martyna Szczepaniak (UJ).

Numer projektu: nr 11 H 18 028086

Data rozpoczęcia: 11 grudnia 2018

Data zakończenia: 10 grudnia 2021

Jednostka finansująca: MNiSW w ramach NPRH

KONTEKST PROJEKTU

Przedmiotem badań prowadzonych w ramach projektu  jest  współczesne słownictwo polskie, obecne w tekstach powstałych po 1945 r. Projekt wpisuje się w ciąg prac z zakresu leksykografii ogólnej, których wynikiem jest duży słownik ogólny języka polskiego, jaki powstaje mniej więcej co pięćdziesiąt lat. Wielki słownik języka polskiego PAN stanowi kolejne ogniwo tego łańcucha, poprzedzały go (w XX w.) słownik J. Karłowicza, A. Kryńskiego i W. Niedźwieckiego (tzw. słownik warszawski, 1900–1927) oraz słownik pod redakcją W. Doroszewskiego (1958–1969). Wcześniej podjęto w IJP PAN próbę opracowania wielkiego słownika polszczyzny w latach 80. XX w., prace zostały jednak przerwane. Prace nad słownikiem od 2006 r. były finansowane okresowo z funduszy statutowych IJP PAN, a w głównej mierze dwóch grantów zewnętrznych: 1) Wielki słownik języka polskiego – podstawowy zasób leksykalny polszczyzny (grant Narodowego Centrum Badań i Rozwoju nr R 17 004 03, w latach 2007-2012), w ramach którego zaplanowano słownik, jego zakres informacji, makro- i mikrostrukturę, zaprojektowano i wykonano system informatyczny oraz opracowano 15 tys. wyrazów we współczesnej polszczyźnie najczęstszych; 2) Wielki słownik języka polskiego — kontynuacja  (grant NPRH 11H 12 014581, w latach 2013-2018), w którego wyniku zasób artykułów hasłowych powiększono do ok. 70 tysięcy.

OPIS PROJEKTU

Główny cel projektu stanowi rozbudowa zasobów Wielkiego słownika języka polskiego PAN o kolejnych 10 tysięcy artykułów hasłowych. Będą one opisywać pojedyncze leksemy i frazeologizmy należące przede wszystkim do następujących grup:

1. Jednostki leksykalne powiązane relacjami semantycznymi z hasłami opracowanymi w ramach projektu „Wielki słownik języka polskiego – kontynuacja”. Uwzględnione zostaną tu relacje wyróżniane w klasycznej semantyce strukturalnej: synonimia, antonimia, sprzeczność i hiperonimia/hiponimia). Opracowanie tych haseł pozwoli skompletować pola leksykalno-semantyczne tworzące współczesne słownictwo polskie i pokazać subtelne zależności i różnice występujące pomiędzy składającymi się na nie wyrazami i jednostkami nieciągłymi.
2. Jednostki leksykalne uzupełniające i dopełniające rodziny słowotwórcze wyrazów opracowanych już w WSJP. Chodzi tu przede wszystkim o takie klasy derywatów, jak: augmentativa, deminutiva i hipokorystyka, feminativa, przymiotniki relacyjne, przysłówki i rzeczowniki odprzymiotnikowe, przymiotniki odprzymiotnikowe gradacyjne (detensiva, intensiva),przymiotniki i przysłówki odimiesłowowe, czasowniki zwrotne, prefiksalne derywaty czasownikowe.
3. Jednostki leksykalne, które ze względów frekwencyjnych powinny znaleźć się w WSJP jako wymagające opracowania w dalszej kolejności. Będą one stanowić uzupełnienie do listy hasłowej, na którą złożą się jednostki z dwóch poprzednich grup. O wielkości tego uzupełnienia zadecyduje ostateczna liczba haseł do opracowania wyodrębnionych na drodze analizy powiązań semantycznych i słowotwórczych. Hasła istotne frekwencyjnie zostaną wyodrębnione z wykorzystaniem listy frekwencyjnej CLARIN (dostępnej w zasobach Grupy Technologii Językowych Politechniki Wrocławskiej).

Naczelną zasadą opracowania jest tworzenie oryginalnego opisu leksykograficznego na podstawie analizy poświadczeń tekstowych, z czego wprost wynika badawczy charakter planowanych prac, np. ustalanie eksplikacji znaczeń przez interpretację użyć tekstowych czy ustalanie etymologii, zwłaszcza wyrazów nowszych, nieuwzględnionych w istniejących słownikach etymologicznych. Pośrednio więc celem projektu jest także wzbogacenie metodyki analizy semantycznej, poszerzenie wiedzy na temat etymologii oraz chronologizacji wyrazów języka polskiego czy też składni i fleksji języka polskiego. Informacje te mogą zostać wyzyskane – niezależnie od ich pozycji w całości artykułów hasłowych i w całości słownika, w badaniach indywidualnych prowadzonych przez uczonych różnych specjalności.

WYKAZ PUBLIKACJI ZWIĄZANYCH Z PROJEKTEM

1. Wielki słownik języka polskiego PAN, red. nauk. Piotr Żmigrodzki, publikacja elektroniczna dostępna pod adresem: http://wsjp.pl.
2. Żmigrodzki P. 2019: Wielki słownik języka polskiego PAN – nowy początek, „Język Polski” XCI, z. 1, s. 119–121, doi: http://dx.doi.org/10.31286/JP.99.1.12.