JAK DAWNE JEST ‘DAWNIEJ’? STOPIEŃ WYŻSZY W JĘZYKACH SŁOWIAŃSKICH – GENEZA, EWLOUCJA, TYPOLOGIA

Kierownik projektu: dr Majer Marek (IJP dr Rafał Szeptyński)

Numer projektu: 2019/33/B/HS2/02965
Data rozpoczęcia: 2020-01-31
Data zakończenia: 2024-01-30
Jednostka finansująca: NCN – OPUS 17

Opis projektu

Celem projektu jest zbadanie pochodzenia, historii i ewolucji kategorii stopnia wyższego przymiotnika (por.polskie ładny : ładniejszy) w językach słowiańskich. Zamierzamy dokładnie zrekonstruować proces rozwoju tej formacji od jej najdawniejszych, prehistorycznych dziejów do czasów współczesnych. Badana przez nas kategoria może wydawać się zjawiskiem trywialnym: jest doskonale znana nie tylko z języka polskiego i pozostałych języków słowiańskich, ale także ze wszystkich najbardziej rozpoznawalnych dla nas języków obcych (ang. nice : nicer, interesting : more interesting; hiszp. bueno : mejor, interesante: más interesante itd.). Bylibyśmy jednak w błędzie, sądząc, iż stopień wyższy jest czymś oczywistym. W językoznawstwie ogólnym od dawna wiadomo, iż taka kategoria gramatyczna znana jest tylko z jednego – wprawdzie dużego, lecz jednak geograficznie izolowanego – obszaru, a mianowicie właśnie z rodziny języków indoeuropejskich (do której należą języki słowiańskie, lecz także np. angielski, łacina i wywodzące się z niej hiszpański, francuski itd., jak również kilka innych podrodzin z obszaru Europy i Azji) oraz z kilku rodzin sąsiednich (rodzina uralska obejmująca np. fiński i węgierski, rodzina turkijska obejmująca np. turecki i kazachski, oraz część rodziny semickiej, zwłaszcza język arabski). Poza tym obszarem zjawisko występowania form zaopatrzonych w przyrostki typu ładniejszy, nicer itp. jest właściwie nieznane. W naszych badaniach zamierzamy wyjaśnić, dlaczego ta bardzo specyficzna formacja występuje wyłącznie na pojedynczym obszarze językowym, a także zbadać, w jaki sposób zachowuje się ona w toku rozwoju języka. Uważamy, że języki słowiańskie stanowią wyjątkowo dobry punkt wyjścia do dyskusji nad tymi zagadnieniami: po pierwsze, jest to grupa językowa, w której zjawisko wyrażania stopnia wyższego przez odpowiednie przyrostki gramatyczne (por. ładniejszy) utrzymuje się po dziś dzień bardzo żywotnie; po drugie, w dyskusji o pochodzeniu i rozwoju przyrostków stopnia wyższego w językach indoeuropejskich dane słowiańskie nie zostały w pełni wykorzystane i wciąż skrywają wiele tajemnic; po trzecie, na materiale słowiańskim można udokumentować szereg zjawisk (częściowo znanych też ze starożytnych języków indoeuropejskich), które zdają się przeczyć przyjętym w językoznawstwie ogólnym twierdzeniom i uogólnieniom na temat postaci i rozwoju form stopnia wyższego.