Pracownia Polszczyzny Kresowej
ul. Ratuszowa 11
03-450 Warszawa
KIEROWNIK PRACOWNI
ZESPÓŁ
Główne obszary badawcze
- Język polski na Wschodzie
- Ogólnokarpacki atlas dialektologiczny
- Słownik ukraińsko-polski
- Prasa polskojęzyczna w początkach sowietyzacji Ukrainy
Dorobek
Serie wydawnicze
- Studia nad polszczyzną kresową, t. IX–XII, red. Janusz Rieger, Warszawa 1999–2010.
Wcześniejsze tomy Studiów nad polszczyzną kresową: t. I–VI, red. Janusz Rieger i Wiaczesław Werenicz, Wrocław 1982–1991, t. VII, red. Janusz Rieger, Wrocław 1992, t. VIII, Warszawa 1995 – zostały wydane w Instytucie Slawistyki PAN.
- Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 2–3, red. Janusz Rieger, t. 4, red. Janusz Rieger i Dorota A. Kowalska, Warszawa 1999–2012.
Tom 1 Języka polskiego dawnych Kresów Wschodnich, red. Janusz Rieger, Warszawa 1996 – został wydany w Instytucie Slawistyki PAN.
Publikacje (monografie)
- Iwona Cechosz (2001), Polska gwara Oleszkowiec na Podolu. Fleksja imienna i werbalna, Kraków.
- Ewa Dzięgiel (2001), Polska gwara wsi Zielonej na Podolu na tle innych gwar południowokresowych. Fleksja imienna i werbalna, Kraków.
- Janusz Rieger, Iwona Cechosz-Felczyk, Ewa Dzięgiel (2002), Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, cz. 1, Stan i status. Cechy charakterystyczne. Polszczyzna w Lwowskiem, Tarnopolskiem i na Podolu. Teksty, Warszawa.
- Janusz Rieger (red.) (2002), Język mniejszości w otoczeniu obcym, Warszawa.
- Ewa Dzięgiel (2003), Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich, Warszawa.
- Elżbieta Rudolf-Ziółkowska (oprac., 2004),Wielkie zwierciadło przykładów w ruskim tłumaczeniu Joana Prysłopskiego z 1732 r., Kraków.
- Janusz Rieger, Iwona Cechosz-Felczyk, Ewa Dzięgiel (2007), Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, cz. 2, Polszczyzna w Lwowskiem, Żytomierskiem i na Podolu. Teksty, Kraków.
- Ewa Dzięgiel, Katarzyna Czarnecka, Dorota A. Kowalska (red.) (2012), Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Riegerowi, seria: Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 5, Warszawa.
- Katarzyna Czarnecka (2014), Słowotwórstwo gwar polskich na Ukrainie. Czasownik, Kraków (publikacja dostępna on-line: http://rcin.org.pl/ijp/dlibra/docmetadata?id=47978).
- Ewa Dzięgiel, Katarzyna Czarnecka, Dorota A. Kowalska, Lyudmyla Yanushevska (2016), Polskojęzyczna prasa na Ukrainie sowieckiej w latach 1918-1939: przegląd tytułów i treści, Kraków.
- Ewa Dzięgiel (red.) (2016), Prasa polskojęzyczna w początkach sowietyzacji Ukrainy. Wybór źródeł, (on-line) https://prasapolukr.ijp.pan.pl.
- Katarzyna Czarnecka, Dorota A. Kowalska, Lyudmyla Yanushevska (2021), Z kresów wschodnich na zachodnie. Relacje przesiedleńców z komentarzem językowym, t. I: Tarnopolskie, Kraków.
- Katarzyna Czarnecka, Ewa Dzięgiel, Daria Ławrynow (2022), Z kresów wschodnich na zachodnie. Relacje przesiedleńców z komentarzem językowym, t. II: Lwowskie, Kraków.
- Katarzyna Czarnecka, Ewa Dzięgiel, Daria Ławrynow (2023), Z kresów wschodnich na zachodnie. Relacje przesiedleńców z komentarzem językowym. T. III. Stanisławowskie i Wołyń, Kraków.
Publikacje (słownictwo)
- Iwona Cechosz-Felczyk (2004), Słownictwo gwary Oleszkowiec i Hreczan (Greczan) na Podolu, Kraków (publikacja dostępna on-line: http://rcin.org.pl/ijp/dlibra/docmetadata?id=47978).
- Włądysław Paryl przy współp. Mirosławy Mieszczankowskiej (2004), Słownik gwary przesiedleńców ze wsi Tuligłowy koło Komarna, Kraków (publikacja dostępna on-line: http://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=2274&from=FBC).
- Słownictwo gwarowe przesiedleńców z Ukrainy. Słownik porównawczy kilku wsi w Tarnopolskiem (2007), z materiałów zebranych pod kierunkiem Władysława Paryla opracowany przez Katarzynę Czarnecką, Dorotę Kowalską, Elżbietę Rudolf-Ziółkowską pod redakcją Janusza Riegera, Kraków (publikacja dostępna on-line: http://rcin.org.pl/ijp/dlibra/docmetadata?id=2275).
Dzieje pracowni
Pracownia powstała z początkiem 1997 r. Utworzył ją zespół prowadzący od 1989 r. nagrania i zapisy terenowe na Ukrainie (Janusz Rieger, a od 1994 r. także Iwona Cechosz oraz Ewa Dzięgiel), które zaowocowały licznymi publikacjami. W latach 1993-95 zespół organizował Studium Polonistyczne dla młodych pracowników naukowych ze Wschodu (w Instytucie Slawistyki PAN). Doświadczenia Studium legły u podstaw Międzynarodowej Szkoły Humanistycznej OBTA UW. W 2002 r. do Pracowni dołączyła Elżbieta Rudolf Ziółkowska (do 2011 r.). W 2004 r. kierownictwo Pracowni objęła E. Dzięgiel. Również w 2004 w skład zespołu weszła Katarzyna Czarnecka, w 2005 r. – Dorota A. Kowalska. W 2011 r. dołączyła Lyudmyla Yanushevska.
Współpraca z zagranicą
Jeden z fundamentów działalności Pracowni Polszczyzny Kresowej stanowi współpraca z instytucjami naukowymi na Ukrainie, przede wszystkim ze względu na przedmiot naszych badań – język polski na dawnych Kresach wschodnich. Działalność naukowa związana jest z pozyskiwaniem materiałów źródłowych w postaci nagrań kresowej polszczyzny mówionej, jak również świadectw polszczyzny dawnej.
Najważniejszym wspólnym polsko-ukraińskim przedsięwzięciem badawczym jest projekt Instytutu Języka Polskiego PAN i Instytutu Ukrainoznawstwa im. I. Krypiakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy we Lwowie, którego tematem jest badanie języka polskiego na Ukrainie oraz języka ukraińskiego w Polsce i wzajemnych kontaktów językowych. Projekt został rozpoczęty przed dwudziestoma laty przez założyciela i pierwszego kierownika Pracowni Polszczyzny Kresowej Janusza Riegera oraz Jarosławę Zakrewską ze Lwowa, w kolejnych etapach jest prowadzony przez Ewę Dzięgiel oraz Natalię Chobzej ze Lwowa.
Badania współczesnego języka polskiego na Ukrainie podjęte w Pracowni Polszczyzny Kresowej miały charakter pionierski. Zaowocowały nie tylko trwałym dorobkiem naukowym, ale też stworzeniem unikalnego archiwum dźwiękowego.
Ukraińskie ośrodki naukowe reprezentowane były na międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez pracownię w Warszawie w 2011 r. „Polskie dziedzictwo językowe na Kresach”.
Więcej: http://www.portalwiedzy.pan.pl/images/annual-2014-internet-m.pdf
Projekty
Siłami pracowni i jej współpracowników w latach 2012–2016 realizowany był grant NPRH 11H 11 005880 „Język polski w prasie i innych źródłach pisanych w początkach sowietyzacji Ukrainy (lata 20. i 30. XX wieku)” pod kierunkiem dr hab. prof. IJP PAN Ewy Dzięgiel.
