prof. dr hab. Barbara Falińska
W dniu 13 marca 2022 r. odeszła prof. dr hab. Barbara Falińska (z domu Mocarska) – polonistka, slawistka, dialektolog, nauczyciel akademicki, działaczka społeczna i oświatowa, twórczyni projektu Dialog pokoleń.
Urodziła się w 1931 roku we wsi Wysocze koło Ostrowi Mazowieckiej. Podczas studiów polonistycznych na Uniwersytecie Warszawskim brała udział w pracach nad Słownikiem języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego. Przez trzy lata wyjeżdżała na obozy dialektologiczne na Warmię i Mazury. Materiały z tych badań terenowych stanowią część podstawy materiałowej Słownika gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur.
Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Witolda Doroszewskiego ukazała się w serii Studia Warmińsko-Mazurskie pod tytułem Słownictwo Warmii i Mazur. Uprawa i obróbka lnu w roku 1959.
Swoje badania rozszerzyła o teren Jugosławii i Bułgarii, gdzie przez trzy miesiące pozyskiwała materiał z kilkudziesięciu wsi. Ta praca dała początek czterotomowej publikacji pod tytułem Polskie słownictwo tkackie na tle słowiańskim:
tom I – Słownik polskich gwarowych nazw tkackich, 1974
tom II – Zróżnicowanie geograficzne. Obróbka włókna, 1977
tom III – Zróżnicowanie geograficzne. Tkactwo, 1980
tom IV – Zróżnicowanie geograficzne. Tkaniny. Powroźnictwo, 1984
W latach 1954–1969 Barbara Falińska była związana z warszawską Pracownią Dialektologiczną Zakładu Językoznawstwa PAN. W latach 1969–1973 pracowała w Instytucie Badań Literackich PAN, gdzie pełniła funkcję kierownika Pracowni Ogólnosłowiańskiego Atlasu Językowego. 1 X 1973 powstał Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie. Pani profesor Barbara Falińska była zatrudniona w jego Zakładzie Językoznawstwa w Warszawie. W latach 1983–1989 kierowała Pracownią Atlasu Gwar Mazowieckich i Podlaskich, która przestała istnieć w 1992 roku i wtedy też pani profesor rozstała się z Instytutem Języka Polskiego PAN. Opracowanie atlasu regionalnego gwar mazowiecko-podlaskich odbywało się przy współpracy z nauczycielami, krajoznawcami, studentami, miłośnikami regionu oraz z uczniami. Te prace przyczyniły się do powstania dziesięciotomowego Atlasu gwar mazowieckich (1971–1992).
W 2014 roku Barbara Falińska zainicjowała projekt Dialog pokoleń (obecnie trwa 9. edycja), który jest realizowany przy wsparciu Narodowego Centrum Kultury, w ramach programu Ojczysty – dodaj do ulubionych. W związku z tym w poszczególnych miejscowościach odbywają się dialektologiczne konferencje naukowe i warsztaty gwarowe dla uczniów. Publikacje będące pokłosiem tych spotkań dotyczą kolejnych powiatów w Polsce północno-wschodniej.
Profesor Barbara Falińska z powodzeniem łączyła pracę naukową z działalnością społeczną i oświatową. Pomagała dialektologom nawiązywać kontakty ze społecznościami lokalnymi. Ukazywała uczniom piękno gwary i przygotowywała młodzież do badań dialektologicznych.
Z Jej odejściem dialektologia traci wyjątkową Uczoną i wspaniałą popularyzatorkę nauki.
